UPSC की तैयारी घर से कैसे करें? | How to Prepare for UPSC at Home? | UPSC ची तयारी घरी कशी करावी?
लेखक: जानकारीपॉइंट टीम | अपडेटेड: अप्रैल 2025
1. तैयारी की शुरुआत – Foundation से करें
Start with Foundation | मूलभूत गोष्टींपासून सुरुवात करा
Hindi:
UPSC की तैयारी की शुरुआत बेसिक किताबों और सिलेबस को समझने से करें। सबसे पहले NCERT की किताबें (6वीं से 12वीं तक) पढ़ना शुरू करें।
English:
Start by understanding the syllabus and basics. Begin with NCERT books from class 6 to 12.
Marathi:
UPSC च्या तयारीची सुरुवात NCERT पुस्तकांपासून करा. अभ्यासक्रम नीट समजून घ्या आणि प्राथमिक ज्ञान तयार करा.
2. सिलेबस और परीक्षा पैटर्न को समझें
Understand the Syllabus & Exam Pattern | अभ्यासक्रम आणि परीक्षा पद्धती समजून घ्या
Hindi:
UPSC परीक्षा तीन चरणों में होती है:
- प्रारंभिक (Prelims)
- मुख्य (Mains)
- साक्षात्कार (Interview)
English:
The exam is divided into:
- Prelims (Objective)
- Mains (Descriptive)
- Interview (Personality Test)
Marathi:
UPSC परीक्षा ३ टप्प्यांमध्ये होते:
- पूर्व परीक्षा
- मुख्य परीक्षा
- मुलाखत
3. घर बैठे योजना बनाएं
Create a Study Plan at Home | घरून अभ्यासाचे नियोजन करा
Hindi:
- रोज 6–8 घंटे का स्टडी रूटीन तय करें
- साप्ताहिक और मासिक टारगेट बनाएं
- कठिन विषयों को पहले कवर करें
English:
- Study for 6–8 hours daily
- Set weekly & monthly goals
- Tackle difficult subjects early
Marathi:
- दररोज 6–8 तास अभ्यास करा
- साप्ताहिक/मासिक उद्दिष्ट ठरवा
- अवघड विषय आधी हाताळा
4. सही स्रोतों से पढ़ें
Use the Right Resources | योग्य स्त्रोतांचा वापर करा
Hindi:
- NCERT (6–12), Laxmikant (Polity), Spectrum (History), GC Leong (Geography)
- ऑनलाइन प्लेटफॉर्म: Unacademy, Vision IAS, BYJU’S, Drishti IAS
English:
- Standard books + trusted online resources
- YouTube channels & free PDFs
Marathi:
- नामांकित पुस्तके + ऑनलाइन व्यासपीठांचा वापर करा
- YouTube चॅनेल्स आणि मोफत PDF वापराव्यात
5. अखबार और करेंट अफेयर्स
Read News & Current Affairs | चालू घडामोडींचा अभ्यास करा
Hindi:
- The Hindu, Indian Express
- करेंट अफेयर्स के लिए monthly मैगज़ीन या Vision IAS notes
English:
- Read newspapers daily
- Use monthly magazines for revision
Marathi:
- दररोज वृत्तपत्र वाचा
- मासिक मासिके किंवा नोट्सचा उपयोग करा
6. मॉक टेस्ट और उत्तर लेखन अभ्यास करें
Practice Mock Tests & Answer Writing | उत्तर लेखन आणि सराव चाचण्या
Hindi:
- Prelims के लिए रोज़ क्विज़
- Mains के लिए आंसर राइटिंग शुरू करें
English:
- Daily quiz for prelims
- Write at least 1 mains answer per day
Marathi:
- पूर्व परीक्षेसाठी रोज क्विझ
- मुख्य परीक्षेसाठी उत्तर लेखनाचा सराव
7. प्रेरणा बनाए रखें और नेटवर्किंग करें
Stay Motivated & Connect with Others | प्रेरणा टिकवून ठेवा आणि नेटवर्किंग करा
Hindi:
- Telegram ग्रुप्स, ऑनलाइन फोरम का हिस्सा बनें
- अपनी प्रगति को ट्रैक करें
English:
- Join UPSC groups and discussion forums
- Keep track of your daily progress
Marathi:
- UPSC अभ्यास गटात सामील व्हा
- प्रगती नियमित तपासा
Here is an article on "How to Prepare for UPSC from Home" in English, Hindi, and Marathi:
English: How to Prepare for UPSC from Home
Preparing for the UPSC Civil Services Exam from home is possible with the right strategy, dedication, and discipline. Here's how you can do it:
1. Understand the Exam Pattern and Syllabus
Start by knowing the UPSC exam structure — Prelims, Mains, and Interview. Download the syllabus and analyze it thoroughly.
2. Make a Study Plan
Create a daily and weekly timetable. Set realistic goals and stick to them. Allocate time for revision and mock tests.
3. Refer to Standard Books
Stick to NCERTs and standard reference books like Laxmikanth for Polity, Spectrum for Modern History, etc.
4. Use Online Resources
Take advantage of YouTube channels, apps, and websites that offer free and paid courses, mock tests, and current affairs updates.
5. Read Newspapers Daily
The Hindu or Indian Express is recommended. Focus on editorials and important national/international news.
6. Practice Answer Writing
Start writing answers for Mains daily. Join online initiatives or peer groups for feedback.
7. Revise Regularly
Make concise notes and revise them frequently. Revision is key to retaining what you study.
8. Stay Consistent and Motivated
Stay away from distractions, take care of your health, and keep yourself motivated.
Hindi: घर से UPSC की तैयारी कैसे करें
UPSC की तैयारी घर से भी की जा सकती है, बस आपको सही दिशा, अनुशासन और समर्पण की जरूरत है।
1. परीक्षा पैटर्न और सिलेबस को समझें
UPSC की प्रारंभिक, मुख्य परीक्षा और साक्षात्कार के बारे में पूरी जानकारी लें और सिलेबस को अच्छी तरह से पढ़ें।
2. स्टडी प्लान बनाएं
एक साप्ताहिक और दैनिक समय सारणी बनाएं। खुद को लक्ष्य दें और समय का पालन करें।
3. मानक किताबें पढ़ें
NCERT और मानक किताबों का चयन करें जैसे लक्ष्मीकांत (राजव्यवस्था), स्पेक्ट्रम (आधुनिक इतिहास) आदि।
4. ऑनलाइन संसाधनों का उपयोग करें
YouTube चैनल, वेबसाइट और ऐप्स की मदद लें जहां मॉक टेस्ट और करंट अफेयर्स उपलब्ध हैं।
5. अखबार पढ़ें
The Hindu या Indian Express जैसे अंग्रेज़ी अखबार रोज़ पढ़ें, विशेषकर संपादकीय कॉलम और महत्वपूर्ण खबरें।
6. उत्तर लेखन का अभ्यास करें
मेन की तैयारी के लिए रोज़ाना उत्तर लेखन करें और फीडबैक प्राप्त करने के लिए ऑनलाइन ग्रुप्स से जुड़ें।
7. नियमित पुनरावृत्ति करें
संक्षिप्त नोट्स बनाएं और उन्हें बार-बार दोहराएं।
8. प्रेरित रहें
अपने स्वास्थ्य का ध्यान रखें, सोशल मीडिया से दूरी बनाएं और खुद को सकारात्मक रखें।
Marathi: UPSC ची तयारी घरी कशी करावी
UPSC परीक्षेची तयारी घरूनही करता येते, फक्त योग्य नियोजन आणि सातत्याची गरज असते.
1. परीक्षेची रचना आणि अभ्यासक्रम समजून घ्या
UPSC चे तीन टप्पे (Prelims, Mains, Interview) समजून घ्या आणि सविस्तर अभ्यासक्रम वाचा.
2. अभ्यासाचे वेळापत्रक तयार करा
दैनिक आणि साप्ताहिक अभ्यासाचे नियोजन करा. प्रत्येक विषयाला वेळ द्या आणि पुनरावलोकनासाठी वेळ राखून ठेवा.
3. प्रामाणिक पुस्तके वापरा
NCERT आणि इतर मान्यताप्राप्त पुस्तके वापरा जसे लक्ष्मीकांत (राज्यशास्त्र), स्पेक्ट्रम (इतिहास) इ.
4. ऑनलाइन साधनांचा उपयोग करा
YouTube, Apps, आणि Websites वर मोफत व सशुल्क अभ्यासक्रम, मॉक टेस्ट्स आणि चालू घडामोडी मिळतात.
5. दररोज वर्तमानपत्र वाचा
The Hindu किंवा Indian Express वाचा. संपादकीय आणि महत्त्वाच्या बातम्या लक्षात ठेवा.
6. उत्तर लेखनाचा सराव करा
Mains साठी दररोज उत्तर लेखन करा. ऑनलाइन समूहांमध्ये सामील व्हा जेथे प्रतिक्रिया मिळू शकतात.
7. नियमित पुनरावलोकन करा
संक्षिप्त नोट्स तयार करा आणि वारंवार वाचा.
8. सातत्य ठेवा आणि प्रेरित रहा
मन शांत ठेवा, आरोग्य सांभाळा आणि सामाजिक माध्यमांपासून थोडं दूर राहा.
निष्कर्ष | Conclusion | निष्कर्ष
Hindi:
घर से UPSC की तैयारी करना बिल्कुल संभव है। एक अच्छी योजना, सही संसाधन, और अनुशासन से आप इस यात्रा में सफल हो सकते हैं।
English:
With the right approach and discipline, cracking UPSC from home is very much possible.
Marathi:
योग्य नियोजन, साधने आणि चिकाटीच्या जोरावर तुम्ही घरून UPSC परीक्षेत यश मिळवू शकता.